Vormleer 2d/3d Joshua, Nick, Sümeyra en Casper: Walter Gropius; Fagus Factory (Nick)

Architect: Walter Gropius

De Duiste architect Walter Gropius werd op 18 mei 1883 geboren in Berlijn en overleed op 86-jarige leeftijd in Boston. In 1919 was hij de oprichter en directeur van hetBauhaus, een toongevende academie voor beeldende kunstenaars, ambachtslieden en architecten. Bovendien speelde Gropius een belangrijke rol in de opkomst van deModerne Beweging.

Leerweg
Walter Gropius werd in een familie van welgestelde architecten geboren. Ook zijn broer Martin Gropius was architect. In 1903 begon Gropius zijn studie bouwkunde, eerst in Munchen en later in Berlijn. Zonder diploma verliet hij vier jaar later de opleiding. Nadat hij een aantal reizen door Europa had gemaakt, ging hij als assistent en opzichter werken in het atelier vanPeter Behrens, waar ook grote talenten als Ludwig Mies van der Rohe en Le Corbusier werkten. Deze baan dankte Gropius aan de mecenas en oprichter van het Museum Folkwang, Karl Ernst Osthaus.

Zelfstandig
In 1910 begon de architect voor zichzelf met als belangrijkste medewerker Adolf Meyer. Omdat Gropius een slechte tekenaar was, was hij gedurende zijn gehele carrière op medewerkers aangewezen om zijn ideeën vertalen in gebouwen. Uit de samenwerking met Meyer kwam onder andere het ontwerp voor de schoenleestenfabriek Fagus (1914) voort. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het werk belemmerd, maar vanaf 1918 sloot Gropius zich aan bij de door Bruno Taut opgerichte Arbeitsrat für Kunst. Nadat Gropius in 1919 het voorzitterschap van Taut heeft overgenomen, formuleerde hij de nieuwe doelstelling van de arbeidsraad als 'het samengaan van de kunst onder de vleugels van een grote bouwkunst'. Gropius wilde de scheiding tussen kunst en ambacht opheffen en kunstenaars, handwerkers en industriële bedrijven laten samenwerken om gezamenlijk tot betere producten te komen.

Project: Fagus Factory, Alfeld (1911-1913)

Beeld impressie

Inleiding

In Nedersaksen in Duitsland staat de Fagus Factory. Begin 20^e eeuw gebouwd en in 1925 uitgebreid. Gropius heeft dit gebouw in samenwerking met Adolf Meyer ontworpen. In de jaren 20 toen er een uitbreiding plaatsvond, brak de Eerste Wereldoorlog uit. Gropius en Meyer hebben toen met studenten van de Bauhaus de inrichting en het interieur verzorgd. Het gebouw heeft drie bouwlagen en de grote raampartijen vallen direct op. Dat is meteen het bijzondere van dit gebouw, zeker in de tijd dat het werd gebouwd. Zo’n structuur is slechts mogelijk bij een staalbetonnen skeletstructuur. Tussen de grote ramen lopen bakstenen stroken die ten opzichte van het glas iets terug in de gevel liggen. Daartussen hingen de ijzeren kozijnen van 3 verdiepingen hoog. Doordat de gevel als een soort vlies is uitgevoerd ontstaat een optische lichtheid van de glaswanden. De smalle glaslatten zetten dat idee nog eens extra aan.

Concept

Gropius was van mening dat een gebouw perfect in haar functie moest passen en tegelijkertijd verenigbaar zijn met de constructie. Hij zag de functie en constructie (en esthetica) dus niet los van elkaar, maar als een verbindend element, centraal staande de functie. Dit alles hoefde ook niet verborgen te worden, maar mocht zichtbaar zijn. Een gebouw moest passen bij de moderne architectuur en de moderne wereld met machines welke in die tijd op kwamen. Verder werkte Gropius met contrast, opeenvolging van identieke vormen, en het niet maskeren van vormen.

3 kenmerkende vormen

Kenmerkend voor Walter Gropius waren de asymmetrische gevels, een zuiver functionele indeling en de typerende manier van het gebruik van glas. In dit gebouw zitten enkele kenmerkende vormen.

- Uitstekende rechthoekige raampartijen

- Terug liggende rijen bakstenen

- De metershoge schoorsteen

Schetsen

Foto's maquette;
concept: geometrische vormen en het schuiven daarmee

Conclusie

Licht & open

Gropius creëerde licht en open gebouwen door veel glas toe te passen, grote centrale ruimtes (Haus am horn) en door het gebruik van overstekken en balkons krijg je een meer open structuur in het gebouw in plaats van een blokkig gebouw dat vlak is.

Rechte lijnen

In alle gebouwen komen de rechte lijnen in terug. Zowel horizontaal als verticaal. Je kunt deze lijnen ook denkbeeldig doortrekken. Bij Haus am Horn is het een kubusvormig gebouw met een vierkante centrale ruimte. Bij Meisterhaus wordt er gebruik gemaakt van rechte vormen in de kozijnen, het balkon en de zwarte daktrim. In de Fagus Factory zijn de grote raampartijen ook verdeeld door verticale lijnen. Ook in het patroon van de bakstenen wand komen deze lijnen terug.

Moderne Materialen

In alle gebouwen is gebruik gemaakt van staal en beton.

Lichte constructie

De Fagus Factory is opgebouwd uit een dun staalbetonskelet. Daardoor konden onder andere de raampartijen zo groot worden. Hieraan zijn de ijzeren kozijnen opgehangen. Ook in het Meisterhaus is er een staalskelet gebruikt.

Asymmetrie in de gevels

Haus am Horn lijkt een symmetrische gebouw als je van de plattegrond uitgaat, maar als je de gevels bekijkt blijkt het gebouw door de plaatsing van de ramen asymmetrisch te zijn. De Fagus Factory is zelfs op geen enkele manier symmetrisch, ook niet in de plattegrond. Bij het Meisterhaus lijkt de plattegrond ook symmetrisch, het zijn immers twee woningen, maar is het niet. Overigens zijn de woningen op zich ook niet symmetrisch.

Aparte functie per ruimte

In alle gebouwen hadden de ruimtes een specifieke functie toegewezen gekregen. Vooral bij Haus am Horn zie je dit goed. Dat was ook het concept van Gropius.

Terugliggende gevels

In de Fagus Factory zijn er op twee manieren terugliggende gevels verwerkt in het gebouw. De wand van de fabriekshal heeft raampartijen die voor de gevel uitsteken en een ingang van bakstenen wanden waar enkele lagen iets terug in de gevel gemetseld zijn. Bij het Haus am Horn kun je de structuur van de plattegrond van de gevel afleiden. Doordat Gropius gebruik maakt van schaduweffecten zie je direct een verschil tussen de ene ruimte en de andere. Tevens creëert Gropius een licht donker contrast. Dat doet Gropius ook duidelijk bij het Meisterhaus.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Kenmerken

Opeenvolging van gelijke delen:

raampartijen onder andere

Regelmatige onderverdeling van raampartijen en metselwerk

Beweging

Het bewust aanbrengen van een soort lijnenspel zorgt voor beweging en diepte in het gebouw. De rechte lijnen komen niet door de ramen en het kozijn, maar door een handeling waar bewust over nagedacht is door Gropius. Hij legt de bakstenenranden iets terug of vooruit. Of hij kiest ervoor om een rij bakstenen in een andere kleur uit te voeren. Of juist door een laag te metselen met blokken op de kopse kant gezet. Ook gebruikt Gropius metaal om het gebouw extra dimensies en ruimtelijkheid te geven. Zo een aantal voorbeelden van bouwelementen die beweging in het gebouw veroorzaken.

Kleur

De typische en kenmerkende kleur van de bakstenen vallen direct op. Dat geeft het gebouw direct een bepaalde uitstraling. Daartegen steken de zwarte kozijnen tegen af. Dat zwart komt vooral naar voren door de platen tussen de ramen op verdiepingshoogte. Deze zitten voor de vloer. Ze hebben dus eigenlijk meer dan 1 functie. Het verbergen van de vloer en tegelijkertijd zorgt de kleur zwart voor een opvallende combinatie met het metselwerk. Het drooghok heeft een hele andere afwerking, namelijk witte muren en daarboven een houten afwerking. Hier zijn ook gebruik gemaakt van een terug liggende gevel en lijnen in de gevel.

Contrast

Het contrast zit in de diepte van de gevel en de tegenstelling van open en gesloten gevels. Een ander contrast is het verschil in een nieuwe manier van bouwen, het gebruik van staalskelet, met een traditionele manier van ondersteunen, namelijk met pilaren en kolommen. Een ander contrast is de afgeronde dagkanten van de hoofdingang. Dit kreeg hij met precies de goede lichtinval (kunstlicht) voor elkaar. Die staan in schril contrast met de vlakke, rechte en hoekige gevels. Niet alleen de gevels zelfs, ook de plattegronden. Ook staan de ronde dagkanten die een plastische diepte creëren in contrast met de doorzichtige, scherpe hoeken van de raampartijen.

Vormconcepten in foto’s

‘’Beweging’’ en ‘’terug liggende gevels’’

Kleur met meerdere functies/betekenissen

Foto's maquette;
concept: opeenstapeling van gelijke delen

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Structuur

Kolommen in de plattegrond

Trappen in de plattegrond

Raampartijen

Basiselementen voor de vormen laten zien met foto’s

Het belangrijkste basiselement van dit gebouw is de uitstekende ramen. Andere opvallende elementen zijn de schoorsteen en de ingang. De schoorsteen steekt tot ver boven de fabriek uit en valt ook op door zijn vorm. Het enige langgerekte, cilindervormige en slanke deel van het gebouw. Het gebouw heeft aan alle kanten uitbouwtjes voor trappenhuizen en dergelijke, maar de ingang is het groots, zit aan de voorgevel, heeft een verhoogde trap, geometrisch patroon in het metselwerk en er hangt een klok op. Dit zorgt ervoor dat de ingang te herkennen is tussen alle andere uitbouwtjes.